Düşünce kuruluşu Ember tarafından bugün yayınlanan Avrupa Elektrik Görünümü raporu, Avrupa’da kömür üretiminin kış başlangıcından bu yana dört aydır düştüğünü ve 2022 enerji krizinin ardından kömüre dönüş tehdidini çürüttüğünü ortaya koyuyor.
AB’nin rüzgar ve güneş enerjisi 2022’de AB elektriğinin beşte birini (%22) üreterek ilk kez gazı (%20) geride bırakırken, kömürden elektrik üretiminin payı sadece %16 oldu.
Avrupa’nın elektrik dönüşümünün enerji krizinden “her zamankinden daha güçlü” çıktığını savunan yazarlar, özellikle rüzgâr ve güneş enerjisinin, AB’yi kömür enerjisine dönüş tehdidinden koruduğunu belirtiyor. Elektrik üretimindeki bu dönüşüm hızlandıkça, fosil yakıtların payının özellikle de doğal gazın payının 2023’te daha da azalması kaçınılmaz görünüyor.
Rapordan öne çıkan bulgular şu şekilde:
1. Avrupa’nın kömür kullanımı düşüyor ve tekrar geri gelmeyecek:
- AB’de kömür enerjisi bu kış dört ay üst üste düşerek yıllık bazda %6 azaldı ve acil durum beklemesine alınan 26 kömür ünitesi ortalama olarak sadece %18 kapasite ile çalıştı. Yeniden devreye alınan kömür üniteleri AB’nin kömür üretimini çok az etkiledi.
- Yılın başlarında kömür üretimindeki artışlar, birçok yorumcunun bu erken eğilimin kış aylarında da devam edebileceğini düşünmesine yol açmıştı, ancak tam tersi oldu. Kömür kullanımındaki artış, olağandışı ve büyük bir hidroelektrik ve nükleer açığı ile bağlantılı. Bunların tekrar eden faktörler olmadığı göz önüne alındığında, 2023’ün çok farklı geçmesi bekleniyor.
- Kış aylarında gaz sistemindeki olası ciddi kesintileri dikkate alan acil durum stratejisinin bir parçası olarak 2022 yılı boyunca 22 milyon ton ekstra kömür ithal etmesine rağmen, AB 2022 yılında bunun sadece üçte birini kullandı ve kalan üçte ikisi kullanılmadı. Stoklar 2023’e girerken zaten yüksek olduğundan, kömür ithalatının yüksek kalması olası değil.
- Ülkeler, kömürü aşamalı olarak bırakma konusunda krizden önce olduğu gibi kararlı olmaya devam ediyor ve kömürden aşamalı çıkış planlarında herhangi bir değişiklik yok.
2. Yenilenebilir enerji kaynaklarındaki rekor büyüme daha yeni başlıyor:
- İlk kez rüzgar ve güneş enerjisi 2022’de AB elektriğinin beşte birine ulaştı. Güneş enerjisi AB’yi 10 milyar Euro’luk gaz maliyetinden korumada en büyük rolü oynadı.
- Yirmi AB ülkesi 2022’de yeni güneş enerjisi rekorları kırdı ve güneş enerjisi üretimi yıl boyunca iki katına çıktı. Yenilenebilir enerji kaynaklarının yaygınlaştırılmasını hızlandırmaya ve fosil yakıtların yerini almaya yönelik REPowerEU planı ve bunun ulusal politikalar yoluyla uygulanması, güneş enerjisi kapasitesinin 2026 yılına kadar üç kat artarak yaklaşık 600 GW’a ulaşacağı anlamına gelebilir.
3. Elektrik talebi hızla düşmeye başladı:
- AB elektrik talebi 2022’nin son çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla %7,9 oranında düşerek, Avrupa’nın karantinada olduğu 2020’nin 2. çeyreğinde görülen %9,6’lık düşüşe yakın bir düşüş gösterdi.
- Ilıman hava koşulları belirleyici bir faktör olmakla birlikte, enerji verimliliği iyileştirmeleri ve vatandaşların kriz zamanında enerji talebini azaltmak için dayanışma içinde hareket etmelerinin yanı sıra, satın alınabilirlik baskıları da muhtemelen bir rol oynadı.
4. Gaz üretimi 2023’te rekor bir düşüşe hazırlanıyor:
- Yukarıdaki bağlam göz önünde bulundurulduğunda Ember, fosil yakıt üretiminin 2023’te %20 düşerek 2020’deki önceki rekorun iki katına çıkabileceğini öngörüyor. Kömür üretimi düşecek ve en az 2025 yılına kadar kömürden daha pahalı kalması beklenen gaz üretimi en hızlı düşüşü gösterecek.
Rapora buradan ulaşabilirsiniz.
