Dünyanın son kömür santralini kim inşa edecek?

 

Bankalar, şirketler ve hükümetler, iklim kaygıları ve yenilenebilir enerji kaynaklı rekabet nedeniyle kömüre verilen desteği durduruyor, ancak yüzlerce santral hâlâ planlama aşamasında.

 

Yazar: Joe Lo

Mayıs 2019’da, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres dünyaya seslendi: “2020 yılına kadar yeni kömür santralleri inşa etmeyi bırakın.”

İklim krizine alışılmadık şekildeki bu buyurgan çözümü, küçük ada devletlerinin yükselen denizlere ve aşırı hava şartlarına karşı savunmasızlığını gördüğü bir Pasifik turundan ilham aldı.

O zamanlar, Guterres’in bu talebi son derece iddialı görünüyordu. Kömürde genişleme, büyük Asya güçlerinin yönlendirdiği büyük bir işti.

On sekiz ay sonra, dünya çapında yüzlerce kömür santrali hâlâ planlama aşamasındayken, siyasi ve yatırım ortamı çarpıcı biçimde değişti. Küresel kömür santrali patlamasının sona ermesi artık o kadar da uzak bir olasılık değil.

Çin’in 2060 yılına kadar net sıfır emisyona ulaşma taahhüdü, bir elektrik santralinin tipik ömür beklentisi olan 40 yılda hiç azalmadan kömür yakılmayacağı anlamına geliyor. Güney Kore, Güney Afrika ve Japonya gibi kömüre bağımlı ülkeler 2050 yılına kadar net sıfır hedefliyor.

Kömürün ekonomik durumu zayıflamaya devam ediyor. Yenilenebilir enerji konusunda uzun süredir fazlaca olumsuz olmakla suçlanan Uluslararası Enerji Ajansı, bu ay güneş enerjisini çoğu ülkede yeni kömür santrallerinden daha ucuz enerji sağladığını söyleyerek “elektriğin yeni kralı” olarak taçlandırdı.

Geçen yıl, Samsung ve General Electric’in de aralarında olduğu şirketler, kömür santralleri inşa etmeyi bırakacaklarını duyurdular ve Blackrock ve Asya Altyapı Yatırım Bankası gibi büyük fon sağlayıcılar, bunları finanse etmeyi bırakacaklarını taahhüt ettiler.

Ancak kömür projelerinin hepsi bir gecede durdurulmayacak. Ölümünü ertelemek isteyenler arasında kömür işçileri ve sendikaları, kömür şirketi patronları, kömür zengini ulusal ve eyalet hükümetleri ve bir anlaşmayı onaylayarak avanta alabilecek herhangi bir hükümet yetkilisi var.

Peki, dünyanın son kömür yakıtlı elektrik santrali nerede inşa edilecek? Muhtemel ayak diremelere yönelik kılavuzumuz burada.

Kömür Devleri

Çin

Net sıfır emisyon taahhüdü kömür için çok az bir gelecek gerektirse de, Çin, Temmuz 2020 itibarıyla 127 mevkide planlanan ve 104 inşaat halinde olan santrallere sahipti. Ülkenin 2025 yılına kadarki beş yıllık planının bir ölçüde yeni kömür kapasitesine izin vermesi bekleniyor.

Global Energy Monitor’un direktörü Ted Nace, bahsini Çin’in son kömür santralini kuracak olmasından yana kullanıyor. Tesisleri herkesten daha ucuz ve daha hızlı inşa edecek deneyime, ucuz işgücüne ve malzemeye sahip olduklarını söylüyor ve ekliyor: “Tıpkı Çin’in kömür santrali sanayi kompleksinin gelişmesi için büyük bir kaynak ve ulusal irade gerekmiş olması gibi, çözülmesi de siyasi ve ekonomik açıdan diğer ülkelere kıyasla muhtemelen daha zor olacaktır.”

Enerji Ekonomisi ve Finansal Analiz Enstitüsü’nden (leefa) Tim Buckley, örneğin Çin’de planlanan kömür santrallerinin inşa edilmesinin Vietnam veya Endonezya’dakilerden daha muhtemel olduğunu kabul ediyor.

Çin açık arayla dünyanın en büyük kömür üreticisi olmaya devam ediyor ve kömür zengini eyalet hükümetleri bu kaynakları ekonomik büyümeyi desteklemek için kullanmak istiyor. Elektrik santralleri inşa etmek inşaat, çelik, çimento ve emlak alanında işler yaratır. İç Moğolistan, Şaanksi veya Singjiang’daki eyalet kodamanları, Pekin’in yeşil emellerine rağmen Çin’i santral inşa eden son ülke yapabilir.

Endonezya

Endonezya, planlamanın inşaat öncesi aşamalarında Çin’den sonra en fazla elektrik santraline sahip (52). Ieefa’dan Buckley’in tanımı ile bu “aptalca büyük boru hattı” tamamlanırsa, onlara fazla üretim kapasitesi bırakacak.

Buckley, çoğu iptal edilirken bazılarının devam edeceğini söylüyor. Bu muhtemelen Endonezya’yı santral inşa eden son ülke yapacak “çünkü aksi takdirde yeraltında kalmak zorunda kalacak olan tamamen işe yaramaz bir kömüre sahip olacaklar” diyor.

Global Energy Monitor’den Nace, son santralin Çin yapımı olacağından emin olsa da, bunun Çin dışında olabileceğini söylüyor. 2027 yılı sonrası için planlanan yaklaşık 40 adet Çin yapımı denizaşırı kömür santrali var ve Nace bunların çoğunun iptal edileceğini öne sürse de, biri dünyanın sonuncusu olabilir.

Nace, “Bu olası santraller arasında, inşa edilen son santralin Endonezya’da olacağını tahmin ediyorum, çünkü yandaşlar arasında yer alan bu ülke aynı zamanda önemli bir madencilik ülkesi ve bu nedenle politik olarak kömüre biraz daha bağlı” diyor. Diğer ülkeler Sri Lanka, Vietnam, Bangladeş ve Bosna-Hersek.

Tereddüt Edenler

Hindistan

Birkaç yıl önce Hindistan güçlü bir şekilde kömür peşine düşmüştü, ancak şimdi sadece 28 mevkide inşaat öncesi aşamasındaki santrallere sahip. Bu sayı Türkiye’dekinden bir eksik [ve] Global Energy Monitor’un “Çin ve Hindistan’ın birlikte kalkınmaya hakim olduğu birkaç yıl önce düşünülemez” olarak nitelendirdiği bir gelişme. 2019 yılında Hindistan’ın kömür enerjisi üretimi % 3 düştü ve inşaat öncesi projeleri büyük ölçüde finansman sorunları nedeniyle yarı yarıya düştü.

Bu yavaşlamaya rağmen, Sussex Üniversitesi, Kalkınma Araştırmaları Enstitüsü’nden bir politik ekonomist olan Wei Shen, “Hindistan ve Endonezya, gelecekte daha fazla kömür gücü kapasitesi görebilir” diyor.

Çin’in aksine Hindistan’ın net sıfır emisyon hedefi yok. Bir Hintlinin ortalama zenginliği ve karbon ayak izi Çin’dekinden çok daha küçükken milyonlarca vatandaşın elektriğe erişimi yok. Bazı yerlerde, kalkınmacılar, güneş enerjisi giderek daha rekabetçi hale gelse bile, kömür enerjisinin enerji erişimini genişleteceğini, endüstriyel büyümeyi destekleyeceğinin ve insanları yoksulluktan kurtaracğını savunacaklar.

Türkiye

Türkiye, 29 mevkideki planlanan tesislerle inşaat öncesi santral projelerinde dünya üçüncüsü. Öte yandan, bu on yılda 80 projeyi sonlandıran bir iptal geçmişi var.

Ülkenin kömür hamlesi jeopolitika tarafından yönlendiriliyor. 2015 yılında bir Türk jetinin bir Rus jetini düşürmesinin ardından, iki ülke anlaşmazlığa düştü, bu nedenle Türkiye kendisini Rus gazı bağımlılığından kurtarmaya çalışıyor. Ancak yenilenebilir kaynaklar, kömürden daha çok gaz için popüler bir alternatif ve Türkiye, onları çalıştırmak için fazlasıyla güneş ışığı, rüzgar ve toprağa sahip.

Pakistan

Pakistan’ın dokuz mevkide yapım aşamasında olan kömür santralleri bulunuyor. Ülkenin büyük kömür rezervleri ve bunların kullanılması gerektiğini savunan aktif bir kömür lobisi var. Pakistan’ın nüfuzlu ordusunun Çin ile güçlü bir ilişkisi var ve bu nedenle hükümetin Çin yapımı herhangi bir kömürlü termik santrali iptal etmesi pek olası değil.

Öte yandan 2018’den beri başbakan İmran Han, Çin destekli kömür projelerine karşı daha şüpheci bir tavır aldı ve ortaklık anlaşmalarını yeniden müzakere etmeye çalıştı. Pakistan 2019 yılında 2 milyar ABD Doları değerindeki Rahim Yar Han fabrikasını rafa kaldırdı.

Vietnam

Vietnam, yakın zamanda altı kömür santralinin inşasını 2030 yılına kadar erteleyeceğini belirtti. Eğer bunlar inşa edilecek olursa, dünyadaki son proje olabilirler. Ieefa’dan Minh Thu Vu’ya göre, ihtimaller azalıyor.

Eyalet yetkilileri ve topluluklar kömüre karşı giderek daha yüksek sesli hale gelirken, güneş ve rüzgar yabancı yatırımcılar için daha ucuz ve daha çekici hale geliyor.

Öngörülemeyenler 

Laos

Küçük Mekong nehri ülkesi, tarihsel olarak büyük ölçüde hidroelektrik enerjisine dayanıyordu, ancak kömür kullanımı son birkaç yıldır artıyor. Kısa süre önce iki yeni kömür santrali inşa etmeyi ve enerjiyi Kamboçya’ya ihraç etmeyi önerdi.

Bosna-Hersek

Bu Balkan ülkesinin beş mevkide faal durumda olan ve yedisinde daha çok devlete ait kömür madenlerinde işleri korumak için planlanan kömür santralleri bulunuyor. Santraller, hükümetin belirttiği yeşil hedefler ve Avrupa Birliği üyeliği önerisiyle çelişen muhalefet ve yasal aksaklıklarla karşı karşıya kaldı.

Akıma Yeni Katılanlar

Bangladeş 

Yakın zamana kadar, kömür ihracatçıları Bangladeş’in daha fazla santral inşa etmesine güveniyordu. Ancak bu yılki ekonomik yavaşlama, ülkenin pahalı aşırı enerji kapasitesine dikkati çekti ve başbakan Şeyh Hasina liderleri Bangladeş’i iklim değişikliğinin etkilerinden kurtarmak için daha fazlasını yapmaya çağırırken, iyi bir örnek olmaya hevesli.

Beş kömürlü termik santral inşaat halindeyken ve tamamlanması muhtemel olmakla birlikte, planlamadaki 11’inin iptal edilmesi ve 13’ünün doğalgazla çalıştırılmak için dönüştürülmesi planlanıyor.

Filipinler

Filipinler, 2010’lu yıllarda kömürle çalışan enerji kapasitesini artırdı ve çoğunlukla kuzeyde olmak üzere 13 mevkide daha planlanan santrallere sahip. Ancak kömür, güçlü Katolik kilisesinin muhalefetiyle karşı karşıya ve hükümet bu ay yeni kömür santralleri için bir moratoryum ilan etti.

Güney Afrika

Apartheid dönemi ablukası altında, Güney Afrika petrol ithal etmek için mücadele etti ve yurt içinde üretilen kömüre büyük ölçüde bağımlı hale geldi. Madencilik önemli bir endüstri olmaya devam ediyor.

Şimdi ise, 2050 yılında net sıfır emisyon hedefi belirleyen tek büyük gelişmekte olan ülke haline geldi. Halihazırda yapım aşamasında olan iki kömür santralinin (Kusile ve Medupi) sonuncusu olması bekleniyor.

Polonya

Polonya elektriğinin büyük çoğunluğunu kömürden alıyor ve ülkenin nüfuzlu kömür madencileri sendikaları, AB’nin geri kalanından gelen baskılara rağmen, bu şekilde kalmasında istekli.

Fakat Eylül ayında, hükümet ve sendikalar taş kömürü madenciliğini 2049 yılına kadar durdurmak için bir anlaşma yaptı. Polonya’nın en büyük kamu hizmeti kuruluşu, kömür varlıklarını terk etmeye ve yenilenebilir enerjilere dönmeye çalıştığını duyurdu. Eleştirmenler 2049’un kömürden çıkmak için çok geç olduğunu söylese de, bildiri yeni bir kömür santralini haklı çıkarmayı her zamankinden daha zor hale getiriyor.

Japonya

Dünyanın üçüncü büyük ekonomisi şu anda enerjisinin yaklaşık üçte birini kömürden alıyor. Göreve gelen başbakan Yoshihide Suga geçtiğimiz günlerde, 2050 yılına kadar net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda “kömürlü termik santrallere ilişkin uzun süredir devam eden politikamızı temelden değiştireceğini” duyurdu. Bu göz önüne alındığında, konu muhtemelen yeni santrallerin inşa edilip edilmeyeceği değil, kömür santrallerinin ne kadar çabuk kapanacağı.

Güney Kore

Japon komşusundan günler sonra Güney Kore, net sıfır taahhüdünü doğruladı ve yılın başlarında bir manifesto sözünü yerine getirdi. Yeniden seçilen cumhurbaşkanı Moon-Jae In, ülkenin “kömür enerjisi üretimini yenilenebilir enerjiyle değiştireceğini” söyledi. Kore’nin şu anda enerjisinin yaklaşık % 40 kömürden sağlanıyor.

Bu makale 28 Ekim 2020 tarihinde Climate Change News’da yayınlanmıştır.

Kaynak: https://www.climatechangenews.com/2020/10/28/will-build-worlds-last-coal-plant/