İstanbul Politikalar Merkezi tarafından hazırlanan “Türkiye’nin Karbonsuzlaşma Yol Haritası: 2050’de Net Sıfır” raporunda detaylı olarak elektrik, ulaşım, binalar, sanayi ve diğer üretici sektörlerin fayda-maliyet analizleri yer alıyor. Raporda öne çıkan başlıca sonuçlar şöyle:
Elektrik Üretimi
Net Sıfır Senaryosunda, güneş ve rüzgâr santrallerinin elektrik üretimi için giderek artan bir ivme ile sisteme entegre olması öngörülmektedir. Böylece yenilenebilir kaynakların elektrik üretimindeki payı, Net Sıfır Senaryosunda 2030’da Baz Senaryodaki %45 düzeyinin üzerine çıkarak %69’a yükselmektedir. Kesikli teknolojilerin sistemdeki payındaki bu önemli artış nedeniyle depolama kapasitesi de kayda değer bir şekilde artarak 2030’da 5,67 GW’ye ulaşmaktadır. Bu gelişmelere paralel olarak, 2020-2030 döneminde Net Sıfır Senaryosu kapsamında gerçekleşen kısmi dönüşümün kümülatif CO2 salımlarında %31’lik düşüşle 587,7 milyon ton azaltım sağladığı görülmektedir.
Net Sıfır Senaryosunda elektrik üretimi için 2020-2030 döneminde, Baz Senaryoya göre 35 milyar dolar düzeyinde ek üretim ve depolama kapasite yatırımı gerekeceği hesaplanmıştır. Buna karşılık Net Sıfır senaryosunda öngörülen dönüşüm, operasyon ve bakım giderleri ile yakıt maliyetlerini de içermektedir. Burada, kömür ve linyit santrallerindeki azalma sonucunda elde edilen yakıt ve işletme tasarrufunun bir kısmı 2030’a kadar doğal gaz santrallerindeki artıştan kaynaklanan yakıt ve işletme maliyetleriyle dengelenmektedir.
Yine de 2020-2030 dönemi için işletme ve bakım maliyetlerinden 1 milyar dolar yakıttan ise 6,4 milyar dolar tasarruf edileceği öngörülmektedir. 2020-2030 dönemi için kömür santrallerinin ömrünü tamamlamadan emekliye ayrılması veya erken terk edilmesinden kaynaklanan batık maliyetlerin üst limiti ise toplam yaklaşık 12,5 milyar dolar tahmin edilmektedir.
Elektrik Şebekesi
Piyasa simülasyonu perspektifinden belirli bir teknolojiye sahip tüm enerji santralleri, aşamalı olarak kullanımdan kaldırılmaları açısından aynı düzeyde önceliğe sahiptir. Bunun ana nedeni, piyasa simülasyonunun iletim şebekesini ve sonuç olarak enerji santrallerinin coğrafi konumunu göz ardı etmesidir. Ancak şebeke açısından bakıldığında, elektrik santrallerinin şebeke içindeki dağılımı büyük önem taşımaktadır. 2020-2030 dönemi için Net Sıfır Senaryosu kapsamındaki şebeke simülasyonu için, aşamalı olarak kullanımdan kaldırılacak kömürle çalışan elektrik santraller belirli kriterler (kurulu güç, üretim teknolojisi, kurulum yılı, mülkiyet) çerçevesinde belirlenmiştir.
Bu girdilere göre elektrik şebekesi modelinde iletim, üretimin dağıtımı ve yenilenebilir üretim kısıtlaması ile ilgili gereksinim ve maliyetler de hesaplanmıştır. Buna göre, Net Sıfır Senaryosunda, 2020-2030 dönemi için Baz Senaryoya göre şebeke işletme ek maliyeti (yük al & yük at talimatları ve yenilenebilir kesinti) toplam 180 milyon dolar, şebeke yatırım maliyeti ise toplam 1,32 milyar dolar olarak tahmin edilmiştir. Baz senaryoda 2020 ile 2030 yılları arasında yılda ortalama yaklaşık 800 km yeni 400 kV iletim hattın şebekeye ekleneceği varsayılmıştır.
Bu yıllık ortalama yatırım miktarı önemli bir hedef gibi görünmekle birlikte, TEİAŞ’ın son yıllardaki ortalama yatırım miktarları ile kıyaslanabilir düzeydedir; dolayısıyla gerçekleştirilebilir. Net Sıfır Senaryosunda uluslararası toplam enterkoneksiyon hat kapasitesinin 2030 yılında 3,35 GW seviyelerine ulaşacağı ve enterkoneksiyonların sağladığı esnekliğin, piyasa birleştirme ve dengesizlik netleştirmesi dahil olmak üzere uygun piyasa mekanizmaları aracılığıyla maksimize edileceği varsayılmıştır.
Ulaşım
Bu çalışmada ulaşım sektörü için temel yatırım kalemi olarak, elektrifikasyon altyapı yatırım maliyeti ele alınmıştır. Yatırım maliyetleri hesaplarında, Net Sıfır Senaryosunda 2020-2030 dönemi için ilave elektrifikasyon altyapısı ihtiyacı için temel referans olarak, Dünya Bankası Grubu tarafından 2022 Haziran ayında yayınlanmış olan “Ülke İklim ve Kalkınma Raporu – Türkiye” raporu kullanılmıştır.
Ulaşım sektörü için Net Sıfır Senaryosu, Baz Senaryoya görece 2020-2030 döneminde toplam 171,7 milyon ton CO2 emisyon azaltımı sağlamaktadır. Ulaşım sektöründe 2020-2030 dönemi için Baz Senaryoya göre toplam 12,5 milyar dolar düzeyinde ek elektrifikasyon altyapı yatırım maliyeti öngörülmüştür. Buna karşılık, aynı dönemde Net Sıfır Senaryosu altında ulaşım sektöründe petrol kullanımının azaltılmasından kaynaklanan yakıt tasarrufu Baz Senaryoya göre 10,3 milyar dolar olarak tahmin edilmiştir.
Binalar
Binalar için yatırım ihtiyacı, konutlar ile ticari ve kurumsal binalar için, Baz Senaryo ve Net Sıfır Senaryoları altında 2020-2030 dönemini kapsayacak şekilde hesaplanmıştır. Yatırım ihtiyacı hesaplanırken, binalardaki dönüşüm gereksinimi yanında bina enerji performansına etki eden başlıklar ile yakıt dönüşümü, elektrikli ev/ofis aletleri gibi ek maliyetler de göz önünde bulundurulmuştur.
Bu çerçevede, bina performansının iyileştirilmesi, kentsel dönüşüm, elektrifikasyon (ısı pompası), yakıt dönüşümü (kömürden doğal gaza geçiş) ve sadece 2030 yılı için olmak üzere çok düşük miktarda hidrojen kullanımı ana yatırım kalemleri olarak öngörülmüştür. İlave hesaplar için binalarda nihai kullanıcılara yansıyan harcamalar ve yine nihai kullanıcıların ödediği elektrik/ yakıt tarifeleri dikkate alınmıştır.
Bina sektörü için Net Sıfır Senaryosu, 2020-2030 döneminde Baz Senaryoya göre toplam 248,2 milyon ton CO2 emisyon azaltımı sağlamaktadır. Bina sektöründe temel dönüşüm için gerekli yatırım maliyeti, Net Sıfır Senaryosu altında Baz Senaryoya görece 2020-2030 dönemi için toplam 99,4 milyar dolardır. Buna karşılık, Net Sıfır Senaryosunun elektrifikasyon, enerji verimliliği gibi bileşenlerinden kaynaklanan ek yakıt kazancı aynı dönem için 40,9 milyar dolar olarak hesaplanmıştır.
Sanayi ve Diğer Üretici Sektörler
Bu çalışmada tanımlanan Net Sıfır Senaryosunda enerjiden kaynaklanan CO2 emisyonları için 2020-2030 izdüşümü, talep değişimi etkilerinin yanında, emisyonlarda azalmaya sebep olan enerji (ve proses) verimliliği, elektrifikasyon, yenilenebilir enerji (rüzgâr, güneş, biyokütle, jeotermal) doğrudan kullanımı gibi bileşenlerin etkilerini içermektedir. 2020-2030 dönemi için üretici sektörlerde enerji talebinden kaynaklı kümülatif CO2 emisyonlarında, Net Sıfır Senaryosunda Baz Senaryoya göre %34,6’lık bir düşüş (toplam 258,6 milyon ton CO2 ) öngörülmüştür.
Proses emisyonlarında ise bu dönemde toplam 74,8 milyon ton CO2 düzeyinde bir emisyon azaltımı söz konusudur. Net Sıfır Senaryosu doğrultusunda 2020-2030 dönemi için CO2 azaltımında en büyük katkıyı sunan enerji verimliliği uygulamaları, emisyon azaltım katkısı yanında yol açtıkları enerji tasarrufu oranında ek yarar da sağlamaktadır. Buna göre 2020-2030 dönemi için Net Sıfır Senaryosunun gerektirdiği enerji verimliliği yatırımlarının maliyeti 16,3 milyar dolar tahmin edilmiştir.
Sanayide doğrudan yenilenebilir enerji kullanımının yatırım maliyeti ise bu dönem için 2 milyar dolar öngörülmüştür. Buna karşılık aynı dönem için verimlilik uygulamalarının yakıt maliyet kazancı ise 11,4 milyar dolar düzeyindedir. Bu çalışmada Net Sıfır Senaryosu altında endüstriyel proseslerdeki azaltım, talep dinamiklerinin yanında özellikle çimento sektöründe klinker üretiminde yeni karbonsuz hammadde ve alternatif çimento kullanımından kaynaklanmaktadır. Bu azaltımın maliyeti ise toplam 2020-2030 dönemi için 4,7 milyar dolar olarak tahmin edilmiştir
Sağlık Maliyetinden Kazanç
Bu çalışmada 2020-2030 dönemi için elektrik sektöründe ve ulaşımda fosil yakıt kullanımının azalmasından kaynaklanan sağlık maliyetinde azalma Net Sıfır Senaryosunda Baz Senaryoya göre 2020-2030 döneminde toplam 15,9 ve 26,2 milyar dolar olarak tahmin edilmiştir. Bu hesaplamalarda Türkiye için sağlık birim maliyeti 3 dolarcent/kWh varsayılmış olup, bu değer tüm Avrupa ülkeleri için hesaplanan en düşük değerdir.
Karbonun Sosyal Maliyeti
Makroekonomik modelin 2020-2030 dönemi için simülasyon sonuçları, Net Sıfır Senaryosu altında 2020-2030 dönemi için karbon fiyatını (karbonun sosyal maliyeti) ortalama 169,5 dolar/ton CO2 olarak vermektedir.
Rapora erişmek için tıklayın
